Polska europejska czy narodowa

Ostatnie cwiercwiecze - po blisko pol wieku zastoju, izolacji, braku suwerennosci i ograniczen zycia obywatelskiego - otworzylo przed spoleczenstwem polskim mozliwosci, o jakich wczesniej nam sie nie snilo. To okres sukcesu w politycznej i gospodarczej przebudowie Polski. Jest ona bowiem wolna, suwerenna i trwale zakotwiczona w strukturach europejskich. Jest tez panstwem funkcjonujacym normalnie, a wziawszy pod uwage ostatnie lata (kiedy byla okreslana jako "zielona wyspa" na kryzysowej mapie Europy), nawet lepiej niz normalnie. Co nie znaczy, ze jest calkiem dobrze. Badania opinii publicznej odnotowaly dezaprobate wobec instytucji dzialajacych czesto sprzecznie z interesem panstwa i obywateli. Towarzyszy jej wysoki poziom nieufnosci Polakow wobec panstwa i wladzy. Na wszystko to naklada sie kryzys gospodarczy, prowadzacy do zaostrzenia konfliktow i podzialow w spoleczenstwie. Zeby zrozumiec stan zroznicowan oraz ich postrzeganie w spoleczenstwie, trzeba miec swiadomosc wspolwystepowania roznych czynnikow, tych historycznych i wspolczesnych, endogennych i zewnetrznych, plynacych z otwarcia na swiat. Kluczowym syntetycznym wskaznikiem procesow rozwojowych spoleczenstwa i kraju sa dysproporcje materialne. Nakladaja sie na nie dysproporcje spoleczne, edukacyjne i wiele innych. Skoro jest, jak jest, i mamy wolnosc bez braterstwa, ogromniejace dysproporcje ekonomiczne sa w zasadzie logicznym nastepstwem zdarzen. Zroznicowania jednak byly i beda za duze. Do najwazniejszych naleza nierownosci materialne i spoleczne, a te wlasnie po cwiercwieczu transformacji politycznej sa bardzo wyrazne. Mamy do czynienia z wyostrzaniem sie dysproporcji miedzy ludzmi z wyzszych szczebli drabiny spolecznej a tymi, ktorym sie nie powiodlo - niekoniecznie z wlasnej winy, ale na skutek splotu okreslonych czynnikow sytuacyjnych. Maria Jarosz, socjolog, profesor zwyczajny, doktor habilitowany, kierownik Zakladu Przemian Spolecznych i Gospodarczych Instytutu Studiow Politycznych PAN. Analizuje spoleczenstwo polskie i reakcje ludzi na nowe, nie akceptowane sytuacje. Jest autorka i redaktorka blisko trzydziestu ksiazek oraz okolo trzystu artykulow opublikowanych w Polsce i za granica. Wazniejsze ksiazki to: Suicides (Paris 2005), Dzisacu szakaiagu (Tokio 2008), Macht, Privilegien, Korruption: die polonische Gesselschaft 15 Jahre nach der Wende (Wiesbaden 2005) oraz prace zbiorowe Polska. Ale jaka? (2005), Wygrani i przegrani polskiej transformacji (2005), Transformacja. Elity. Spoleczenstwo (2007), Naznaczeni i napietnowani. O wykluczeniu politycznym (2008), Wykluczeni. Wymiar spoleczny, materialny i etniczny (2008), Polacy rowni i rowniejsi (2010), Polacy we wspolnej Europie. Dysproporcje materialne i spoleczne (2011), Instytucje: konflikty i dysfunkcje (2012), Polskie bieguny. Spoleczenstwo w czasach kryzysu (2103), a takze refleksje wlasne socjologa i uczestnika wydarzen minionych szescdziesieciu lat w Polsce pt. Obys zyl w ciekawych czasach. Fakty, wydarzenia, anegdoty (2009).