Zdrowy rozsadek

Thomas Paine (1737-1809) to jedna z najznaczniejszych i najbardziej oryginalnych postaci swiatowej mysli politycznej. Choc byl Anglikiem, polozyl wielkie zaslugi na rzecz oderwania Ameryki od opresyjnej macierzy i przyczynil sie do powstania niepodleglego panstwa. A wszystko to za sprawa publikowanego tu (po raz pierwszy w przekladzie na jezyk polski) pamfletu z 1776 roku. Jest on najwiekszym bestsellerem w historii USA. Proporcjonalnie biorac, jego owczesna sprzedaz w krotkim czasie odpowiadalaby dzis sprzedazy pietnastu milionow egzemplarzy. Ta popularnosc anonimowej wowczas publikacji brala sie stad, ze byl to glos na rzecz walki amerykanskich kolonistow o niepodleglosc, i to opublikowany w momencie (w styczniu 1776 roku), gdy rewolucja stawala sie faktem. Jest to zarazem dzielo klasyczne dla historii mysli politycznej, gdyz przekonujaco i efektownie poddaje krytyce ustroj monarchiczny, a optuje za republika i demokracja. Zawiera razwazania o rzadzie, o monarchii, o dziedziczeniu tronu, o brytyjskiej "konstytucji", o niepodleglosci i szansach Ameryki, a nawet koncepcje, ktore urzeczywistniano w stanowych konstytucjach. Mimo tych wszystkich konkretnych okolicznosci badacze do dzis nie sa pewni, czym wlasciwie Paine tak zafascynowal czytelnikow, i to nie tylko amerykanskich. Najprosciej i moze najtrafniej powiedziec, ze jest to dzielo wybitnego piora - wystarczajacy powod do czytania go dzisiaj.